บทละครพูดเรื่อง พระร่วง

คำถาม

พระร่วง มีความเป็นมาอย่างไร


คำตอบ

พระร่วง : วีรบุรุษ ในตำนานพงศาวดารเหนือและในนิทานชาวบ้านแถบสุโขทัย กำแพงเพชร พิษณุโลก ตาก อุตรดิตถ์ ซึ่งมีคุณสมบัติสำคัญ คือมีวาจาสิทธิ์ มีปัญญา มีบุญบารมี มีความศักดิ์สิทธิ์ ได้ถูกนำมาสร้างใหม่ในภาพลักษณ์ของผู้นำในอุดมคติของคนไทยในสมัยรัตนโกสินทร์ ดังความในตำรับท้างศรีจุฬาลักษณ์ ที่ว่า "พระองค์ย่อมทรงทศพิธราชธรรม มีน้ำพระทัยเมตตากรุณากอปรไปด้วย พระปัญญา สอดส่องในราชกิจการบ้าน หยั่งเห็นทุกข์ สุขของอาณาประชาราษฏรทั่วทั้งขอบ-ขัณฑสีมา มิได้เรียกร้องส่วยสาอากรเหลือเกิน ชุบเลี้ยง ท้าวพระยา ข้าเฝ้าฝ่ายทหารและพลเรือน และผู้รั้งเมือง ครองเมืองเอก โท ตรี จัตวา ถ้าผู้ใดมีความชอบก็สักการะรางวัลให้ถึงขนาด แม้กระทำความผิดก็ลดหย่อนผ่อนโทษให้เบาลง..."

นอกจากนี้ยังทรงสั่งสอน ข้าเฝ้าทั้งฝ่ายนอกและฝ่ายในให้ประพฤติดี รู้จักทำบุญทำกุศล ด้วยกุศลกรรม ดังนี้จึงบันดาลให้นครสุโขทัยมีแต่ "ความเกษมสุขดุจเทพยนคร" พระร่วงจึงกลายเป็นวีรบุรุษทางวัฒนธรรมด้วย เพราะได้สั่งสอนประชาชนให้รู้ธรรม รู้ผิดชอบชั่วดี (สุกัญญา สุจฉายา : 2542)

หลังจากการค้นพบศิลาจารึกหลักที่ 1 และหลักที่ 3 วัดป่ามะม่วงในสมัยรัชกาลที่ 4 ภาพของพระร่วง ได้เปลี่ยนไปเป็นมนุษย์สามัญ ในประวัติศาสตร์ที่มีความสามารถและปัญญาแทนที่อภินิหารและบุญบารมี ดังในนิทาน พ่อขุนรามคำแหงและพระมหาธรรมราชาลิไท เป็นกษัตริย์ ราชวงศ์สุโขทัยในอุดมคติ ที่พึงยึดถือเป็นแบบอย่างในพระจริยาวัตรที่เอาใจใส่ราษฎร

ในสมัยรัชกาลที่ 6 พระองค์ได้เสด็จประพาสมณฑลพายัพและได้เขียนหนังสือเรื่อง "เที่ยวเมืองพระร่วง" ขึ้น ได้ทรงกล่าวถึงจุดประสงค์ ในการแต่งไว้ชัดเจนว่าหวังจะให้เป็นเรื่องราว แสดงความเป็นมาของชาติไทย หลังจากนั้นได้ทรงพระราชนิพนธ์ บทละครปลุกใจ เรื่องพระร่วง โดยทรงสะท้อนภาพพระร่วงกษัตริย์ในอุดมคติที่เสียสละเพื่อชาติ และเป็นผู้นำทางปัญญาให้กับสังคม พระร่วงในบทละครได้สอนคนไทยทั้งหลายว่า

ขอไทยเราจงอย่าผลาญญาติ ร่วมชาติร่วมจิตเป็นข้อใหญ่
ไทยอย่ามุ่งร้ายทำลายไทย จงพร้อมใจพร้อมกำลังระวังเมือง
ให้นานาภาษาเขานิยม ชมเกียรติยศฟูเฟื่อง
ช่วยกันบำรุงความรุ่งเรือง ให้ชื่อไทยกระเดื่องทั่วโลกา...
(บทละครพูดคำกลอน เรื่องพระร่วง)

นอกจากนั้นพระองค์ยังได้นำชื่อพระร่วงมาตั้งเป็นชื่อพระพุทธรูป คือพระร่วงโรจนฤทธิ์ ที่พระวิหาร พระปฐมเจดีย์ จังหวัดนครปฐม และยังนำมาตั้งเป็นชื่อของเรือรบคือ เรือรบหลวงพระร่วง แสดงให้เห็นความจงใจนำเรื่องพระร่วงในนิทานตำนาน มาเป็นสัญลักษณ์ของชาติศาสนาและพระมหากษัตริย์ (สมศรี ชัยวณิชยา : 2536)

การใช้นิทานพระร่วงเพื่อการสร้างชาติได้ถูกนำมาตอกย้ำอีกครั้ง ในบทละคร เรื่อง อานุภาพพ่อขุนรามคำแหง ของหลวงวิจิตรวาทการ ในสมัยรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม หลวงวิจิตรฯ ได้แสดงให้เห็นว่า พ่อขุนรามคำแหงได้เสียสละความสุขส่วนพระองค์เพื่อการสร้างชาติ ภาพของนครสุโขทัย "ในน้ำมีปลาในนามีข้าว แผ่นดินของเรานี้ แสนอุดมสมบูรณ์ บ้านเมืองราบคาบด้วยอานุภาพพ่อขุนรามคำแหงค้ำจุน ให้ชาติไทยไพศาล" คือภาพของประเทศไทยในอุดมคตินั่นเอง

อ้างอิงจาก
สุกัญญา สุจฉายา. "การสร้างชาติและท้องถิ่นจากคติชน" ใน วารสารภาษาและวรรณคดีไทย 17(ธันวาคม 2543) : 104-105.
___________. "พระร่วง : วีรบุรุษในประวัติศาสตร์ และวีรบุรุษทางวัฒนธรรม" ใน วารสารภาษาและวรรณคดีไทย 1 6(ธันวาคม 2542) : 202-216
สมศรี ชัยวณิชยา. คติความเชื่อเรื่องพระร่วงในงานเขียนประวัติศาสตร์ไทย ตั้งแต่รัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 6. วิทยานิพนธ์ ปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2536.

Praphansarn.com

พระบรมราโชวาท

ผู้แต่ง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ลักษณะการแต่ง ร้อยแก้วเชิงเทศนาโวหาร

จุดประสงค์ในการแต่ง เพื่อให้พระราชโอรสที่เสด็จไปทรงศึกษา ณ ต่างประเทศ ได้ประพฤติปฏิบัติตาม

เนื้อหา
ในการไปศึกษา ณ ต่างประเทศให้ประพฤติตามโอวาท ๗ ประการ ดังต่อไปนี้ ประการแรก ไม่ให้ไว้ยศเป็นเจ้าเพราะไม่เป็นประโยชน์แก่ตนเองมีแต่จะทำให้สิ้นเปลืองที่ต้องรักษาฐานะของตน ที่ส่งให้มาเรียนนี้มุ่งแต่ให้ได้วิชาความรู้เท่านั้น ประการที่ ๒ เงินที่จะใช้สอยในการเล่าเรียนเป็นเวลา ๑๐ ปี จะพระราชทานให้องค์ละ ๓,๖๐๐ ปอนด์ ซึ่งเป็นเงินจากพระคลังข้างที่คือเงินส่วนพระองค์ไม่เกี่ยวข้องกับเงินของแผ่นดิน เพื่อไม่ให้เป็นที่ครหาได้ ประการที่ ๓ การที่จะได้ทำราชการที่มีเกียรติจะต้องเป็นผู้ที่มีสติปัญญาความรู้ ฉะนั้นจงอุตสาหะเล่าเรียนด้วยความเพียรอย่างยิ่งให้สำเร็จให้จงได้ ประการที่ ๔ อย่าถือว่าเป็นลูกพระเจ้าแผ่นดิน ทำอะไรได้ตามอำเภอใจ ถ้ากระทำความผิดจะได้รับโทษ จงเป็นคนอ่อนน้อม ว่าง่ายสอนง่าย ประพฤติแต่ในสิ่งที่ถูกที่ควรเท่านั้น ประการที่ ๕ จงใช้จ่ายอย่างประหยัดอย่าสุรุ่ยสุร่าย ให้นึกเสมอว่าตนเองเป็นคนจนมีเงินพอเลี้ยงชีวิตและรักษาเกียรติ โดยให้เขียนจดหมายภาษาไทยมาเดือนละฉบับ ถ้ารู้ภาษาต่างประเทศให้เขียนแล้วแปลเป็นภาษาไทยมาด้วย ประการสุดท้ายทรงเตือนว่าไม่ว่าจะไปอยู่ในโรงเรียนใดให้ประพฤติปฏิบัติตามแบบแผนหรือระเบียบที่เขาตั้งใว้ และตั้งใจศึกษาให้สำเร็จจะได้กลับมาช่วยกำลังพ่อ

คุณค่าทางวรรณศิลป์
ใช้ภาพพจน์อุปมาให้เกิดจินตภาพ เช่น " ชีวิตสังขารของมนุษย์ไม่ยั่งยืนยาวเหมือนเหล็กเหมือนศิลา ถึงโดยว่าจะมีพ่ออยู่ในขณะหนึ่ง ก็คงจะมีเวลาที่ไม่มีได้ขณะหนึ่งเป็นแน่แท้ ถ้าประพฤติความชั่วเสียแต่ในเวลามีพ่ออยู่แล้ว...ความชั่วนั้นคงจะปรากฎเป็นโทษติดตัวเหมือนเงาตามหลังอยู่ไม่ขาด"

ใช้โวหารเปรียบเทียบ เช่น "...ถ้าจะถือว่าเกิดมาเป็นเจ้านายแล้วนั่งๆ อยู่ตลอดชีวิตก็เป็นสบายดังนั้น จะไม่ผิดอันใดกับสัตว์ดิรัจฉานอย่างเลวนัก สัตว์ดิรัจฉานมันเกิดมากินๆ นอนๆ แล้วก็ตาย แต่สัตว์บางอย่างยังมีหนังมีเขามีกระดูกเป็นประโยชน์ได้บ้าง....เพราะฉะนั้นจงอุตสาหะที่จะเรียนวิชา เข้ามาเป็นกำลังที่จะทำตัวให้ดีกว่าสัตว์ดิรัจฉานให้จงได้..."

( คู่มือภาษาไทย ม ๑-๓ ของ รศ. วิเชียร เกษประทุม )