คำถาม
พระร่วง มีความเป็นมาอย่างไร
คำตอบ
พระร่วง : วีรบุรุษ ในตำนานพงศาวดารเหนือและในนิทานชาวบ้านแถบสุโขทัย กำแพงเพชร พิษณุโลก ตาก อุตรดิตถ์ ซึ่งมีคุณสมบัติสำคัญ คือมีวาจาสิทธิ์ มีปัญญา มีบุญบารมี มีความศักดิ์สิทธิ์ ได้ถูกนำมาสร้างใหม่ในภาพลักษณ์ของผู้นำในอุดมคติของคนไทยในสมัยรัตนโกสินทร์ ดังความในตำรับท้างศรีจุฬาลักษณ์ ที่ว่า "พระองค์ย่อมทรงทศพิธราชธรรม มีน้ำพระทัยเมตตากรุณากอปรไปด้วย พระปัญญา สอดส่องในราชกิจการบ้าน หยั่งเห็นทุกข์ สุขของอาณาประชาราษฏรทั่วทั้งขอบ-ขัณฑสีมา มิได้เรียกร้องส่วยสาอากรเหลือเกิน ชุบเลี้ยง ท้าวพระยา ข้าเฝ้าฝ่ายทหารและพลเรือน และผู้รั้งเมือง ครองเมืองเอก โท ตรี จัตวา ถ้าผู้ใดมีความชอบก็สักการะรางวัลให้ถึงขนาด แม้กระทำความผิดก็ลดหย่อนผ่อนโทษให้เบาลง..."
นอกจากนี้ยังทรงสั่งสอน ข้าเฝ้าทั้งฝ่ายนอกและฝ่ายในให้ประพฤติดี รู้จักทำบุญทำกุศล ด้วยกุศลกรรม ดังนี้จึงบันดาลให้นครสุโขทัยมีแต่ "ความเกษมสุขดุจเทพยนคร" พระร่วงจึงกลายเป็นวีรบุรุษทางวัฒนธรรมด้วย เพราะได้สั่งสอนประชาชนให้รู้ธรรม รู้ผิดชอบชั่วดี (สุกัญญา สุจฉายา : 2542)
หลังจากการค้นพบศิลาจารึกหลักที่ 1 และหลักที่ 3 วัดป่ามะม่วงในสมัยรัชกาลที่ 4 ภาพของพระร่วง ได้เปลี่ยนไปเป็นมนุษย์สามัญ ในประวัติศาสตร์ที่มีความสามารถและปัญญาแทนที่อภินิหารและบุญบารมี ดังในนิทาน พ่อขุนรามคำแหงและพระมหาธรรมราชาลิไท เป็นกษัตริย์ ราชวงศ์สุโขทัยในอุดมคติ ที่พึงยึดถือเป็นแบบอย่างในพระจริยาวัตรที่เอาใจใส่ราษฎร
ในสมัยรัชกาลที่ 6 พระองค์ได้เสด็จประพาสมณฑลพายัพและได้เขียนหนังสือเรื่อง "เที่ยวเมืองพระร่วง" ขึ้น ได้ทรงกล่าวถึงจุดประสงค์ ในการแต่งไว้ชัดเจนว่าหวังจะให้เป็นเรื่องราว แสดงความเป็นมาของชาติไทย หลังจากนั้นได้ทรงพระราชนิพนธ์ บทละครปลุกใจ เรื่องพระร่วง โดยทรงสะท้อนภาพพระร่วงกษัตริย์ในอุดมคติที่เสียสละเพื่อชาติ และเป็นผู้นำทางปัญญาให้กับสังคม พระร่วงในบทละครได้สอนคนไทยทั้งหลายว่า
ขอไทยเราจงอย่าผลาญญาติ ร่วมชาติร่วมจิตเป็นข้อใหญ่
ไทยอย่ามุ่งร้ายทำลายไทย จงพร้อมใจพร้อมกำลังระวังเมือง
ให้นานาภาษาเขานิยม ชมเกียรติยศฟูเฟื่อง
ช่วยกันบำรุงความรุ่งเรือง ให้ชื่อไทยกระเดื่องทั่วโลกา...
(บทละครพูดคำกลอน เรื่องพระร่วง)
นอกจากนั้นพระองค์ยังได้นำชื่อพระร่วงมาตั้งเป็นชื่อพระพุทธรูป คือพระร่วงโรจนฤทธิ์ ที่พระวิหาร พระปฐมเจดีย์ จังหวัดนครปฐม และยังนำมาตั้งเป็นชื่อของเรือรบคือ เรือรบหลวงพระร่วง แสดงให้เห็นความจงใจนำเรื่องพระร่วงในนิทานตำนาน มาเป็นสัญลักษณ์ของชาติศาสนาและพระมหากษัตริย์ (สมศรี ชัยวณิชยา : 2536)
การใช้นิทานพระร่วงเพื่อการสร้างชาติได้ถูกนำมาตอกย้ำอีกครั้ง ในบทละคร เรื่อง อานุภาพพ่อขุนรามคำแหง ของหลวงวิจิตรวาทการ ในสมัยรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม หลวงวิจิตรฯ ได้แสดงให้เห็นว่า พ่อขุนรามคำแหงได้เสียสละความสุขส่วนพระองค์เพื่อการสร้างชาติ ภาพของนครสุโขทัย "ในน้ำมีปลาในนามีข้าว แผ่นดินของเรานี้ แสนอุดมสมบูรณ์ บ้านเมืองราบคาบด้วยอานุภาพพ่อขุนรามคำแหงค้ำจุน ให้ชาติไทยไพศาล" คือภาพของประเทศไทยในอุดมคตินั่นเอง
อ้างอิงจาก
สุกัญญา สุจฉายา. "การสร้างชาติและท้องถิ่นจากคติชน" ใน วารสารภาษาและวรรณคดีไทย 17(ธันวาคม 2543) : 104-105.
___________. "พระร่วง : วีรบุรุษในประวัติศาสตร์ และวีรบุรุษทางวัฒนธรรม" ใน วารสารภาษาและวรรณคดีไทย 1 6(ธันวาคม 2542) : 202-216
สมศรี ชัยวณิชยา. คติความเชื่อเรื่องพระร่วงในงานเขียนประวัติศาสตร์ไทย ตั้งแต่รัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 6. วิทยานิพนธ์ ปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2536.
Praphansarn.com
